GDDKiA – znaki drogowe, sygnalizacja, oświetlenie – rodzaje i zasady rozmieszczenia na sieci dróg krajowych

• W ramach oznakowania dróg wyróżniamy znaki pionowe, poziome, a także świetlne sygnały drogowe oraz urządzenia BRD. Głównym celem oznakowania dróg jest usprawnienie ruchu pojazdów, zapewnienie bezpieczeństwa jego uczestnikom i osobom postronnym oraz ułatwienie korzystania z drogi. 
• Na drogach krajowych znajduje się ok. 196 700 znaków pionowych. 
• Sygnalizację świetlną klasyfikuje się ze względu na cel jej stosowania, sposób realizacji i współdziałanie z innymi sygnalizacjami. 
• Obowiązujące przepisy wskazują, kiedy ze względów bezpieczeństwa ruchu droga powinna zostać oświetlona. Obecnie ok. 20 proc. oświetlenia dróg zarządzanych przez GDDKiA stanowią nowoczesne rozwiązania typu LED. 

Organizacja ruchu 

Organizacja ruchu drogowego to zespół czynników, które w bezpośredni sposób wpływają na ruch drogowy, m.in. w zakresie bezpieczeństwa i płynności. Może mieć ona charakter stały, czasowy (stosowana w przypadku robót drogowych czy różnego typu wydarzeń) lub zmienny (stosowana dla znaków o zmiennej treści). Dla wszystkich zmian wprowadzanych w organizacji ruchu na drogach publicznych i drogach wewnętrznych (w strefach ruchu i zamieszkania) niezbędne jest sporządzenie projektu organizacji ruchu. Jest on dokumentacją techniczną zawierającą gotowe rozwiązania z obszaru geometrii drogi, oznakowania poziomego i pionowego, sygnalizacji świetlnej oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Każdy ma prawo złożyć wniosek do zarządcy drogi lub organu zarządzającego ruchem o zmianę w organizacji ruchu (w przypadku dróg krajowych GDDKiA pełni jednocześnie obie te funkcje). Obecne prawo nie definiuje, kto może sporządzić projekt organizacji ruchu, ale zobowiązuje do przygotowania go na podstawie obowiązujących przepisów. Do przedstawionego do zatwierdzenia projektu muszą być dołączone opinie właściwego komendanta wojewódzkiego Policji oraz organu zarządzającego ruchem na drodze krzyżującej się lub objętej objazdem (w przypadku projektu zawierającego takie skrzyżowania). Projekt organizacji ruchu zatwierdza organ zarządzający ruchem na danej drodze.

Oznakowanie dróg 

Głównym celem oznakowania dróg jest usprawnienie ruchu pojazdów, zapewnienie bezpieczeństwa jego uczestnikom i osobom postronnym oraz ułatwienie korzystania z drogi. Znaki pionowe mają przede wszystkim wpłynąć na kierowcę poprzez nakazywanie mu określonych zachowań (np. nakaz jazdy prosto) lub ich zakazywanie (np. zakaz zawracania, ograniczenie prędkości). Przekazują również informacje o sytuacji na drodze, kierunkach, do których można nią dojechać i ostrzegają o ewentualnych zagrożeniach. Informują także o urządzeniach i obiektach znajdujących się przy drodze oraz zabytkach i atrakcjach turystycznych zlokalizowanych w jej pobliżu. Znaki kierunku i miejscowości mają barwę niebieską na drogach klasy A oraz zieloną na pozostałych klasach dróg.

Znaki pionowe można podzielić na konwencjonalne wykonane z blachy pokrytej folią odblaskową o różnych parametrach odblaskowości i znaki o zmiennej treści. Te drugie różnią się sposobem przekazywania treści. Znaki pryzmatyczne, tzw. PVMS, przypominają zwykłe znaki drogowe i mogą pokazywać jedną z trzech ustalonych wcześniej treści. Zmiana nadawanego znaku może być realizowana poprzez obrót elementów ruchomych w postaci graniastosłupów o podstawie trójkątnej, tzw. pryzm. W przypadku tzw. VMS rysunki znaków i komunikaty wyświetlane są za pomocą diod LED.

Niestety problemem bywa niedostateczna znajomość znaków drogowych przez kierujących. Ten fakt oraz duże nagromadzenie znaków na drogach krajowych, których stosowanie wynika z obowiązujących przepisów prawa, może niekiedy prowadzić do ignorowania ich zaleceń przez kierowców. Jednocześnie pojawiają się też postulaty zwiększenia liczby znaków, szczególnie informacyjnych i turystycznych.

Na drogach krajowych znajduje się ok. 196 700 znaków pionowych. Na tę liczbę składa się 60 tys. znaków informacyjnych (typu D), 53,5 tys. znaków ostrzegawczych (typu A), 32,5 tys. znaków kierunku i miejscowości (typu E), 26,5 tys. znaków zakazu (typu B), 13 tys. znaków nakazu (typu C), 9,2 tys. znaków uzupełniających (typu F) oraz 2 tys. tabliczek do znaków drogowych (typu T). Dodatkowo na drogach krajowych znajduje się także 10,2 tys. tablic znaków zmiennej treści i oznakowania punktów poboru opłat oraz viaTOLL.

Znaki poziome z kolei służą lepszemu wykorzystaniu powierzchni drogi, określeniu jej geometrii oraz organizacji ruchu pojazdów, pieszych i rowerzystów. Wskazują także miejsca postojowe na drogach i parkingach, zwiększają również poziom bezpieczeństwa. Warto podkreślić, że niektóre oznaczenia sygnalizowane są zarówno przez znaki poziome jak i przez odpowiednie znaki pionowe. Można podzielić je na wykonane technologią grubowarstwową (w tym strukturalną) i rzadziej stosowaną cienkowarstwową.

Do oznakowania i przekazywania informacji na drogach wykorzystywane są także świetlne sygnały drogowe oraz urządzenia BRD, takie jak np. drogowe bariery ochronne czy poduszki zderzeniowe. Urządzenia BRD służą określeniu i fizycznemu zabezpieczeniu miejsc potencjalnie niebezpiecznych i ludzi pracujących na drodze.

W połowie września 2020 r. Ministerstwo Infrastruktury rozpoczęło prace legislacyjne nad nowelizacją rozporządzeń w sprawie znaków i sygnałów drogowych oraz w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach.

Zmiany te wpłyną m.in. na sposób i zakres informacji przekazywanych kierującym pojazdami, a w konsekwencji przyczynią się do wzrostu bezpieczeństwa uczestników ruchu drogowego oraz komfortu podróżowania. Rozporządzenia MI wprowadzą także nowe tablice wskaźnikowe, znane z autostrad, informujące o zbliżaniu się do początku pasa prowadzącego do wyjazdu z drogi ekspresowej. Tablice, które już obecnie zobaczyć można na niektórych odcinkach ekspresówek, funkcjonują na razie jako element oznakowania eksperymentalnego. Szczegółowy komunikat na temat oznakowania eksperymentalnego opublikujemy na naszej stronie internetowej w najbliższych dniach.

Sygnalizacja świetlna 

Głównym zadaniem sygnalizacji świetlnej jest kierowanie ruchem pojazdów i pieszych poprzez podawanie odpowiednich sygnałów informujących o prawie bądź zakazie do przejazdu lub przejścia. Sygnalizacja porządkuje ruch, zwiększa przepustowość poprzez grupowanie pojazdów, wpływa na zmniejszenie liczby wypadków, a także umożliwia wjazd pojazdom z kierunków podporządkowanych i przejście pieszym w poprzek dróg o dużym natężeniu ruchu.

Jednocześnie jednak sygnalizacja świetlna powodować może także frustrację kierowców, np. ze względu na wzrost czasu przejazdu. Zdarza się też, że sygnalizacja świetlna na drogach niższych kategorii (wojewódzkie, powiatowe, gminne) nie jest dostosowana do programu sygnalizacji działającej na drogach krajowych. Dlatego też przy podejmowaniu decyzji o instalacji sygnalizacji na skrzyżowaniu bierzemy pod uwagę m.in. natężenie ruchu kołowego, pieszego i rowerowego, a także tramwajowego (o ile występuje) na drodze głównej i podporządkowanej, wypadki i kolizje z ostatnich dwóch lat i znaczenie ciągu drogowego. Powinno się również rozważyć rozwiązania alternatywne dla sygnalizacji.

Sygnalizację świetlną klasyfikuje się ze względu na cel jej stosowania, sposób realizacji i współdziałanie z innymi sygnalizacjami. W zależności od okresu eksploatacji sygnalizacja może być również trwała lub tymczasowa (rozwiązanie najczęściej stosowane przy robotach drogowych).

GDDKiA – Program budowy 100 obwodnic – sprawdzamy postęp prac rok po starcie

Pod względem celu stosowania, oprócz sterowania ruchem, sygnalizacja może być też wykorzystana do ostrzegania użytkowników drogi (żółtym, pulsującym sygnałem) czy zabezpieczania przejazdów kolejowych i tramwajowych oraz wyjazdów pojazdów uprzywilejowanych.

Pod względem sposobu realizacji programu i powtarzalności pracy, sygnalizacje dzielą się na: cykliczne (stałoczasowe i zmiennoczasowe), acykliczne oraz wzbudzane. Obecnie standardem w sterowaniu ruchem na skrzyżowaniach drogowych stała się sygnalizacja zmiennoczasowa, która optymalizuje program w zależności od warunków ruchu za pomocą detektorów optycznych lub indukcyjnych. Jej zastosowanie przynosi wymierne korzyści dla uczestników ruchu poprzez regulację ruchu adekwatną do aktualnego obciążenia.

Pod względem sposobu współdziałania z innymi sygnalizacjami wyróżniamy sygnalizacje: odosobnione (izolowane) działające niezależnie od innych sygnalizacji, sprzężone, które sterują sygnalizacją na sąsiednich skrzyżowaniach i przejściach z jednego sterownika oraz skoordynowane, gdzie programy wyświetlane przez sterowniki lokalne na skrzyżowaniach są synchronizowane przez sterownik nadrzędny według zadanego planu koordynacji.

Oświetlenie drogowe 

Kolejnym ważnym elementem wyposażenia dróg jest oświetlenie, którego głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa ruchu i funkcjonalności drogi. Przepisy wskazują, kiedy ze względów bezpieczeństwa ruchu droga powinna zostać oświetlona. Dzieje się tak, gdy droga przebiega przez obszar oświetlony i występuje zagrożenie olśnienia uczestników ruchu, w obrębie węzła lub skrzyżowania (jeżeli jedna z krzyżujących się dróg jest oświetlona), na skrzyżowaniu z drogą klasy S, na rondach i na skrzyżowaniu skanalizowanym z wyspami w krawężnikach (jeżeli jest to droga klasy GP). Oświetlenie drogi wskazane jest także między odcinkami oświetlonymi (jeżeli długość odcinka nie przekracza 500 m), na odcinku przyległym do obiektu mostowego (jeżeli obiekt jest oświetlony) czy w obrębie miejsca poboru opłat. Powinno być również instalowane na drodze klasy S w granicach miejscowości, na jednojezdniowej drodze o czterech i większej liczbie pasów ruchu, na skrzyżowaniu na terenie zabudowy, przy którym znajdują się budynki użyteczności publicznej lub przystanki komunikacji zbiorowej, oraz w obrębie przejścia dla pieszych, przejazdu dla rowerzystów i dojścia do przystanków komunikacji zbiorowej na terenie zabudowy. Miejsca Obsługi Podróżnych, parkingi dla pojazdów ciężarowych i stacje paliw powinny być oświetlone co najmniej w części dostępnej dla uczestników ruchu.

Jako, że głównym celem oświetlenia drogowego jest poprawa bezpieczeństwa, musi być ono tak dostosowane, aby nie powodować sytuacji zagrożenia. Światło nie może np. zmieniać barwy znaków drogowych. Co więcej, między oświetlonym a nieoświetlonym odcinkiem drogi powinna być wykonana strefa przejściowa o zmniejszającym się natężeniu światła i długości nie mniejszej niż 200 m na drodze klasy A lub S oraz 100 m na drodze klasy GP i drogach niższych klas. Słupy oświetleniowe powinny być tak usytuowane, aby nie powodowały zagrożenia bezpieczeństwa ruchu i nie ograniczały widoczności (poza skrajnią drogi).

Obecnie ok. 20 proc. oświetlenia dróg zarządzanych przez GDDKiA stanowią nowoczesne rozwiązania typu LED. Wraz z modernizacją istniejącego oświetlenia i w związku z nowo oddawanymi odcinkami dróg, wartość ta będzie systematycznie wzrastać. Rozwiązania LED charakteryzują się wysoką efektywnością energetyczną. W porównaniu z lampami starego typu zużywają one znacznie mniej energii (nawet do 85 proc.), jednocześnie zapewniając porównywalną jakość oświetlenia. Dzięki temu są korzystne nie tylko dla budżetu zarządcy drogi, ale również dla środowiska.

W 2020 r. wydatki GDDKiA na energię elektryczną wyniosły 87,2 mln zł. Na tę kwotę składały się: 

• koszty dostawy energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia dróg – 58,7 mln zł drogi klasy A i S oraz 7 mln zł pozostałe drogi,

• koszty dostawy energii elektrycznej do systemów zarządzania i sterowania ruchem oraz innych urządzeń wspomagających (w tym również oświetlenie i wentylacja wewnątrz skrzynki obiektu mostowego, do napędów wózków rewizyjnych) – 6,9 mln zł drogi klasy A i S oraz 4 mln zł pozostałe drogi,
• koszty wymiany, naprawy i konserwacji elementów infrastruktury oświetlenia drogowego oraz urządzeń wspomagających (bez kosztów poniesionych w ramach umów wskaźnikowych) – 6,3 mln zł drogi klasy A i S oraz 3,6 mln zł pozostałe drogi,
• koszty utrzymania i konserwacji sieci elektroenergetycznej (bez kosztów poniesionych w ramach umów wskaźnikowych) – 307 tys. zł drogi klasy A i S oraz 329 tys. zł pozostałe drogi.

Podstawa prawna 

Oznakowanie dróg i sygnalizacja świetlna zostały określone i opisane w zakresie swoich parametrów i warunków stosowania w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach. Oświetlenie drogowe musi być zaprojektowane i wykonane zgodnie z rozporządzeniami Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie oraz Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie.

W kontekście oznakowania zastosowanie mają również przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym, ustawy o drogach publicznych oraz ustawy Prawo budowalne. Konkretne wymagania zawierają także rozporządzenia: Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie znaków i sygnałów drogowych, Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów techniczno-budowalnych dotyczących autostrad płatnych oraz Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania nadzoru nad tym zarządzeniem.

Przepisy prawa wyraźnie definiują warunki techniczne dla znaków, sygnałów, urządzeń BRD czy oświetlenia drogowego. Wszelkie zmiany w tym zakresie muszą więc być wprowadzane poprzez modyfikację konkretnych rozporządzeń lub zgód w ramach projektów badawczych zaakceptowanych przez Krajową Radę Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.

Od 2014 roku Ministerstwo Infrastruktury przeprowadza cykliczną ocenę zgodności oznakowania wyniesionego w terenie przez GDDKiA z obowiązującymi przepisami. Taka ocena odbywa się dwa razy do roku.

Wyraź opinię! 

Jeszcze w tym miesiącu GDDKiA planuje publikację ankiety, skierowanej do użytkowników dróg krajowych, dotyczącej kwestii oznakowania. Badanie trwać będzie miesiąc i pozwoli nam poznać opinię kierowców na temat oznakowania eksperymentalnego (Czy się sprawdziło? Co należałoby poprawić?) oraz obecnie obowiązujących rozwiązań w zakresie znaków drogowych. Uczestnicy ankiety ocenią, co w systemie oznakowania dróg krajowych należałoby zmienić, których znaków jest za dużo, a które są z różnych względów niezrozumiałe.

Przypominamy też, że na naszej stronie internetowej GDDKiA funkcjonuje formularz zgłoszeniowy, który umożliwia szybkie i proste przekazywanie opinii, sugestii i uwag dotyczących organizacji ruchu na drogach krajowych zarządzanych przez GDDKiA. Wystarczy tylko wybrać konkretną drogę krajową, dokładnie określić lokalizację i przekazać uwagę dotycząca np. ograniczeń prędkości. Wszystkie zgłoszenia są weryfikowane i brane pod uwagę podczas monitorowania stanu organizacji ruchu.

Źródło: GDDKiA