Karosa T 500 HB – autobus stworzony do jazdy w górach

Na terenie dawnej Czechosłowacji powstało wiele interesujących autobusów. Jednym z nich był górski autobus Karosa T 500 HB (horský bus), w którym konstruktorzy zastosowali kilka niekonwencjonalnych rozwiązań. Nie wszystkie jednak sprawdziły się podczas codziennej eksploatacji.

Pierwszy prototyp powstał jeszcze pod nazwą Tatra 500. Było to na przełomie 1949-1950 roku. Dopiero w późniejszym okresie autobus otrzymał nazwę do seryjnej produkcji Karosa T 500 HB

Nowy autobus miał samonośną karoserię i było to pierwsze takie rozwiązanie w historii czechosłowackich autobusów. Jednocześnie na wysokim szczeblu podjęto decyzję, że od tego momentu wszystkie produkowane w tym kraju będą miały takie karoserie. Rzeczywistość jednak okazała się bardziej brutalna, bo przykładowo autobus Skoda 706 RTO seryjnie produkowany w mieście Vysoké Mýto od 1958 roku miał karoserię półsamonośną z klasyczną ramą podwozia. Natomiast nadwozie samonośne otrzymał dopiero autobus Karosa serii Š.

Nad kształtem karoserii pierwszego prototypu miał swój udział młodszy Josef Sodomka, któremu do 1950 roku umożliwiono kierowanie upaństwowionym w 1948 roku swoim dawnym przedsiębiorstwem pod zmienioną nazwą Karosa. Jednak w 1950 roku Sodomka został aresztowany i skazany na 3 lata więzienia. Po odsiedzeniu niesłusznej kary pracował w przedsiębiorstwie LIAZ Mnichovo Hradiště. Zmarł z powodu choroby nerek 13 lutego 1965 roku.

Samonośna karoseria i chłodzony powietrzem silnik Tatry

Górski autobus Karosa T 500 HB był planowany na 43-60 pasażerów, co zaliczało go do grupy średnich autobusów. Wycieczkowa wersja miała 35 siedzeń stałych oraz 9 składanych, z czego 6 w środkowym przejściu. Inna konfiguracja miała 37 siedzeń stałych i 9 składanych. Natomiast wersja liniowa miała 29 siedzeń i 14 miejsc stojących. W archiwach zachował się także rysunek z 31 miejscami siedzącymi i 29 stojącymi.

Elektrobus BYD ADL Enviro400EV zastąpi londyńskie piętrusy

Wejście do autobusu umożliwiały jedyne drzwi, umieszczone po prawej stronie pojazdu za przednią osią. Były to drzwi dwuskrzydłowe, sterowane systemem elektropneumatycznym.

Górski autobus miał długość 9,42 m, szerokość 2,35 m, a więc był o 113 cm krótszy i o 15 cm węższy niż produkowany w latach 1947-1958 autobus Skoda 706 RO. W środkowej części pod podłoga autobusu wygospodarowano pojemna przestrzeń bagażową, dostępną z obu stron pojazdu.

Do napędu dwóch tylnych osi zastosowano chłodzony powietrzem ośmiocylindrowy silnik wysokoprężny Tatra o pojemności skokowej 9884 cm3. Powstał on na bazie 12-cylindrowego silnika Tatry 111, któremu konstruktorzy odjęli cztery cylindry oraz dokonali szereg modyfikacji.

Ciekawym rozwiązaniem była wentylacja wnętrza pojazdu. Otwory ssące powietrze do środka znajdowały się nad szybami czołowymi, skąd dystrybuowano powietrze specjalnymi kanałami umieszczonymi nad bocznymi oknami. Natomiast z wnętrza powietrze wypływało przez 40 tys. małych otworów umieszczonych w suficie do przestrzeni w podwójnym dachu, by przez dwa specjalne otwory z klapkami, wydostać się do atmosfery. Jeżeli jakiś pasażer chciał mieć więcej powietrza, to mógł otworzyć górną część bocznego okna.

Ówczesną nowością, chociaż w praktyce nie najlepszą, było też elektryczne ogrzewanie zaprojektowane przez PAL Magneton Kroměříž. Zasilane trójfazowym alternatorem pracowało tylko przy włączonym silniku. Podczas mrozów się jednak nie sprawdziło.

Karosa T 500 HB – produkcja seryjna

Jazdy testowe pierwszego prototypu Tatra 500 rozpoczęły się na początku 1950 roku. Ale do uruchomienia produkcji seryjnej wciąż było jeszcze daleko. W latach 1951-1954 powstały kolejne trzy prototypy z różnymi rozwiązaniami dotyczącymi przede wszystkim systemu napędowego. Natomiast nadwozia były już gotowe do produkcji.

Dwa prototypy w maju 1954 roku poddano próbom porównawczym w warunkach górskich. Jeden miał w tylnej części wahliwe półosie Tatry, a drugi sztywne zawieszenie Pragi. Karosa preferowała sztywne rozwiązanie, co było uzasadnione łatwiejszą implementacją do samonośnej karoserii. Ostatecznie ten pojedynek nie został rozstrzygnięty.

Seryjna produkcja autobusu, już pod nazwą Karosa T 500 HB, rozpoczęła się w 1954 roku, a zakończyła w 1957 roku. Wyprodukowano 521 autobusów, które eksploatowano na terenie ówczesnej Czechosłowacji. Większość tych autobusów eksploatowano w oddziałach ČSAD nie tylko na terenach górskich. Można je było spotkać także na liniach międzynarodowych jak m.in. Brno – Wiedeń, czy Bratysława – Budapeszt. Część wykorzystywano na wycieczki zakładowe.

Ostatecznie nie spełniły one pokładanych nadziei i jako pojazdy awaryjne przeszły do historii. Nadszedł czas Škody 706 RTO.

Źródło: Regionalne Muzeum Vysokie Myto